فهرست مطالب
پرخاشگری کودکان، چالشی است که بسیاری از والدین با آن روبرو هستند. سارا مادر پسر پنج ساله ای است و درباره ی پسرش می گوید:” دیگر اجازه ندارم که پسرم را برای بازی با هم سن و سالانش به بیرون ببرم. آخرین بار، پسری را که کامیون بازی مورد علاقه پسرم را می خواست، گاز گرفت. دفعه قبل هم به صورت یک دختر، ضربه زد. من تمام تلاشم را می کنم که به این رفتار او، “نه” بگویم، اما در نهایت ،کارم به عذرخواهی از او می کشد. احساس می کنم، بدترین مادر دنیا هستم زیرا نمی توانم کارهای پسرم را کنترل کنم.”
بسیاری از والدین مانند سارا با مشکل پرخاشگری کودک مواجه هستند. یکی از موقعیت های سخت برای والدین، داشتن فرزندی است که پرخاشگری بیشتری نسبت به سایر کودکان دارد. وقتی کودک شما، شروع به گاز گرفتن، کتک زدن، چنگ انداختن و لگد زدن می کند تا چیزی که می خواهد را به دست آورد، شرایط شرم آوری را برای شما ایجاد خواهد کرد.
طبیعی است که بسیاری از کودکان کوچکتر در مراحل مختلف رشد خود، دست به پرخاشگری می زنند. اما اگر پرخاشگری کودکان به طور مرتب تکرار شود و یا این که رفتار ثابت آن ها برای به دست آوردن چیزی باشد، باید وارد عمل شوید. اولین قدم در درمان پرخاشگری در کودکان، یافتن علت رفتار او است. هر چقدر سعی کنید، دلایل پرخاشگری او را بفهمید، بهتر می توانید، به او کمک کنید تا این رفتار خود را ترک کند.
در بازه های سنی 18 ماهگی تا 2 سالگی، کودکان به سختی می توانند، نیازهای خود را به والدین بیان کنند. در نتیجه رفتارهای منفی، راهی برای رساندن مفهوم در آن ها می باشد. در کودکان بزرگتر سه تا شش ساله، رفتارهای پرخاشگرانه، ممکن است، به علت عدم آموزش راه های ارتباطی با اطرافیان باشد. احتمالا آن ها، روش های ارتباط بدون پرخاشگری را یاد نگرفته اند.
علل رایج پرخاشگری کودکان چیست؟
متداول ترین علل رفتارهای عصبی و پرخاشگری کودکان به صورت زیر است:
- دفاع از خود
- قرار گرفتن در موقعیت استرس زا
- نداشتن برنامه روتین
- نا امیدی یا عصبانیت شدید
- تحریک بیش از اندازه
- خستگی
- عدم نظارت بزرگسالان
- الگوپذیری از رفتارهای پرخاشگرانه سایر کودکان
قدم اول در درمان پرخاشگری کودکان این است که کودک خود را در موقعیت های بالا قرار دهید تا منشا رفتارهای کودک خود را بیابید. یافتن عواملی که دلیل رفتار پرخاشگرانه کودک است، بهترین راه برای مبارزه با این رفتارها می باشد.
یافتن عواملی که دلیل رفتار پرخاشگرانه کودک است، بهترین راه برای مبارزه با این رفتارها می باشد
طرح سوال های مهم برای درمان پرخاشگری کودکان
برای درمان پرخاشگری در کودکان، در ابتدا چند سوال زیر را از خود بپرسید:
- فرزند من چه کسی را می زند یا گاز می گیرد یا لگد می زند؟ آیا این رفتار او، فقط مختص به یکی از دوستانش است؟ آیا این رفتار را فقط با من انجام می دهد؟ یا با تمامی افراد، رفتار پرخاشگرانه ای دارد؟ اگر این رفتار کودک فقط مختص به یک نفر می شود، سعی کنید، دلیل آن را بیابید. به طور مثال درگیری در بازی های خشن، عدم سازگاری خلق و خوی کودکان و یا نبود قوانین مشخص در بازی، باید بررسی شوند.
- چه چیزی باعث این رفتار کودک شما می شود؟ آیا به دلیل ناامیدی، عصبانیت و یا هیجان است؟ آیا وقتی اسباب بازی ها را شریک می شود، پرخاشگرانه رفتار می کند؟ یا وقتی بیش از حد تحریک شود، پرخاشگر می شود؟ اگر رفتارها را به دقت بررسی کنید، الگوها را متوجه خواهید شد.
- پرخاشگری او به چه نحوی است؟ آیا از طریق دشنام است و یا رفتارهای عصبانی؟ آیا او در ابتدا پرخاشگری کلامی دارد، سپس رفتاری و یا از همان ابتدا شروع به کتک زدن می کند؟
با پاسخ دادن به این سوال ها، علت پرخاشگری کودکان و روش های رفع آن ها را درخواهید یافت. در این مقاله روش هایی را بیان خواهیم نمود تا کودکتان را از احساسات پرخاشگرانه آگاه کنید. سپس می توانید، به او یاد بدهید که چگونه خود را آرام کند و راه های دیگری را برای رفع مشکلاتش بیابد.
ما همچنین در مورد مجازات بچه ها وقتی که فردی را مورد آزار و اذیت قرار می دهند، صحبت خواهیم کرد. تجربه نشان داده است که مجازات مناسب با سن کودک، در درمان پرخاشگری در کودکان ضروری است. مجازات به کودک می آموزد که همه رفتارهای ما، چه خوب و چه بد پیامدهایی دارند. در نتیجه به کودک یاد می دهد که رفتارهای بهتری با دوستانش داشته باشد. وقتی دلایل رفتار پرخاشگرانه کودک را متوجه شدید، وقت درمان فرا رسیده است.
تجربه نشان داده است که مجازات مناسب با سن کودک، در درمان پرخاشگری در کودکان ضروری است
فورا وارد عمل شده و او را متوقف کنید
هنگامی که اولین نشانه های پرخاشگری کودکان را مشاهده کردید، فورا وارد عمل شوید و او را از موقعیت دور نمایید. دقت کنید که در این شرایط، نباید بیش از حد به کودک توجه کنید زیرا باعث تقویت رفتار منفی در او خواهد شد. توجه بیش از حد، می تواند، تلاش برای گفتگو در مورد مشکل باشد. کودکان خردسال معمولا توضیحات طولانی شما در مورد رفتارهای توهین آمیز را نخواهند شنید. بنابراین توجه خود را به فردی که مورد آزار قرار گرفته است، معطوف کرده و یک جمله محکم بگویید. به طور مثال گفتن جمله ” ما نباید گاز بگیریم” کافی است.
شاید تعجب کنید، ولی فریاد زدن بر سر فرزندتان و وادار کردن فرزندتان به عذرخواهی فوری نیز نمونه هایی از توجه بیش از حد هستند. همین طور ادامه صحبت با والدین دیگر در مورد این که چقدر خجالت زده و یا ناراحت هستید نیز، مثالی از توجه بیش از حد است.
بهترین کار برای رفع پرخاشگری کودکان این است که به آرام کردن فرد کتک خورده پرداخته و کودک پرخاشگر را فراموش کنید. اگر فرزند شما نمی تواند، خود را آرام کند، بدون اینکه خودتان عصبانی شوید، کودک را از موقعیت دور کنید. صحبت کردن در مورد اتفاق پیش آمده را به وقتی که کودک شما آرام شد، موکول کنید.
اگر شرایط به گونه ای است که امکان دور کردن فرزندتان وجود ندارد، باید خود و کودک قربانی را از موقعیت دور کنید. با فاصله گرفتن از کودک، این پیام را به او می فرستید که بعد از آرام شدنش به او توجه خواهید کرد. با این کار، کودک می آموزد که خودش باید برای آرام کردنش تلاش کند.
هرگز با صدای بلند با او صحبت نکنید
پرخاشگری کودکان و داشتن فرزندی که نسبت به دوستان خود رفتار خشنی دارد، برای شما خجالت آور است. اما در نظر داشته باشید که رفتارهای خشن کودک، احتمالا دوباره رخ می دهند زیرا آن ها در حلقه های اجتماعی دوستان خود قرار دارند. کنترل رفتار پرخاشگرانه ممکن است، برای بسیاری از کودکان دشوار باشد، بنابراین بیش از حد واکنش نشان ندهید.
به عنوان والدین که الگوی فرزندمان هستیم، باید خودمان را کنترل کرده و با صدای آرام صحبت کنیم. پاسخ دادن با عصبانیت و فریاد، آسان است، اما به یاد داشته باشید، شما الگوی کودک هستید. کودک شما به دنبال نشانه هایی برای رفتار خوب و کنترل پرخاشگری خود است.
یکی از تکنیک های بسیار خوب در درمان پرخاشگری در کودکان، تغییر لحن و حجم صدای شما است. شما می توانید با پایین آوردن صدای خود در هنگام رسیدگی به کودک قربانی، به کودک خود کمک کنید تا آرامش خودش را حفظ کند. اگر کودک نمی تواند، آرام شود، قبل از کمک به کودک قربانی، به آرامی به فرزند خود بگویید: ” من نیاز دارم که شما الان، آرام باشید، چون می خواهم به دوستت کمک کنم. وقتی کارم تمام شد، می خواهم فریاد زدنت تمام شده باشد.”
این تکنیک در مورد برخی از بچه ها مفید است. وقتی فرزند شما خودش را آرام کرد، با خیال راحت او را تحسین کرده و بگویید: “ممنون که آرام شدی. ما نباید گاز بگیریم. این کار به دوستت آسیب زد و او ناراحت است”. جمله ” ما گاز نمی گیریم” را چند بار تکرار کنید و به فرزندتان بگویید، در صورتی که دوباره این اتفاق رخ دهد، عواقب کارش را خواهد دید.
اگر این روش در مورد فرزند شما کارساز نبود و به راحتی آرام نمی شود، او را در جایی که هست ( فاصله مناسب با سنش) رها کنید. عصبانیت او را نادیده بگیرید.
روش هایی را برای فرو نشاندن پرخاشگری کودکان تمرین کنید
برای درمان پرخاشگری کودکان کوچکتر، با بیان این جملات به آن ها کمک کنید تا خشم خود را تشخیص دهند:
” می دانم شما عصبانی هستی، اما ما نباید بزنیم.”
با کودک 3 تا 7 ساله خود در مورد این که خشم، یکی از احساسات مهم است، صحبت کنید. شما می توانید، تکنیک هایی را برای فرو نشاندن خشم کودک در لحظات آرام تمرین کنید. به طور مثال بگویید:
” گاهی اوقات من هم عصبانی می شوم. وقتی این اتفاق رخ می دهد، می گویم، عصبانی هستم و اتاق را ترک می کنم”.
روش دیگر در درمان پرخاشگری در کودکان این است که به او آموزش دهید، در هنگام عصبانیت تا ده بشمارد. همچنین می تواند در هنگام خشم، نفس عمیق بکشد تا آرام شود. یا این که جملاتی مانند ” من واقعا عصبانی هستم” را به جای رفتارهای پرخاشگرانه استفاده کند.
همه این روش ها کمک می کنند که کودک خشم خود را شناخته و خود را آرام کند. قبل از این که وارد یک جمع و یا موقعیت دشوار شوید، به فرزندتان گوشزد کنید که در صورت عدم کنترل خشم، چه پیامدهایی رخ خواهد داد. به فرزندتان بگویید:” من فکر می کنم می توانی، خشم خود را کنترل کنی. اما اگر نتوانستی، باید پارک را ترک کرده و تا هفته آینده برنگردیم. متوجه شدی؟”
حتما به مجازاتی که برای فرزندتان در نظر می گیرید، پایبند باشید.
به کودک خود بیاموزید که پرخاشگری اشتباه است
بسیار مهم است که با فرزند خود در مورد پرخاشگری کودکان صحبت کنید. با صدایی آرام به کودک خود بگویید، کتک زدن، گاز گرفتن، لگد زدن و سایر رفتارهای خشن، اشتباه است. برای کودکان 18 ماه تا 2 سال به صورت ساده بگویید: “نزن. کار بدی است.”
به یاد داشته باشید که این کلمات در صورتی که تکرار شوند، تاثیرگذارتر خواهند بود. هر بار که کودک شما پرخاشگر می شود، محکم باشید. در صورت ادامه رفتارهای پرخاشگرانه در خانه، مجازاتی را برای این کار در نظر بگیرید. این مجازات می تواند، شامل نشستن روی صندلی در نقطه ای از منزل، به دور از خانواده باشد. برای موقعیت های بیرون از منزل نیز، فضاهای امن مانند صندلی ماشین را انتخاب کنید. جایی که فرزند شما نتواند، به سرگرمی و بازی ادامه دهد. این مجازات ها به کودک می فهماند که شما پرخاشگری را به هیچ وجه، تحمل نخواهید کرد.
کودکان بزرگتر 3 تا 7 ساله ممکن است، علت و معلول را آزمایش کنند و عکس العمل های شما را بسنجند. آن ها رفتار خشن از خود نشان داده و رفتار شما را زیر نظر می گیرند. بنابراین باید حتما مجازاتی را برای هر کار بد در نظر بگیرید.
از آن جا که کودکان بزرگتر، ارتباط کلامی بیشتری دارند، می توانید در هنگام پرخاشگری کودکان از جملات مختلفی استفاده کنید. به طور مثال بگویید: “گاز گرفتن خوب نیست” یا ” کتک زدن به بقیه آسیب می زند”. هیچ اشکالی ندارد، وقتی رفتار خشنی از خود نشان داد، امتیاز آن روز را از او بگیرید. این مجازات می تواند، گرفتن اسباب بازی و یا از دست دان کارتون مورد علاقه او باشد.
به فرزندتان بگویید از کلمات استفاده کند
در بسیاری از مواقع پرخاشگری کودکان، به علت نداشتن مهارت های ارتباطی لازم در موقعیت های استرس زا است. برای یک کودک خردسال در این شرایط، کتک زدن و یا گاز گرفتن، راحت تر از ارتباط کلامی است. از طرفی رفتارهای خشن به کودک، احساس قدرت غیر واقعی نسبت به همسالان خود می دهد. وظیفه شما است که با تلاش و پشتکار، هنر دیپلماسی در شرایط سخت را به او آموزش دهید. به فرزند خود یاد دهید که در طول بازی، از کلمات خود استفاده کند. آن ها با استفاده از کلمات، رفتارهای پرخاشگرانه را فراموش خواهند کرد. چند نمونه در زیر مثال می زنیم:
- به فرزندتان بیاموزید که به جای رفتارهای پرخاشگرانه، از کلمه ” نه” استفاده کند. در بسیاری از مواقع کودک به جای نه گفتن، پرخاش می کند. با استفاده از کلمه ساده “نه” به کودک کمک می کنید که به جای رفتارهای خشن، به صورت شفاهی منظور خود را انتقال دهد.
- به کودک چند جمله یاد بدهید که در صورت درگیری با دوستانش، از آن ها استفاده کند. به عنوان نمونه “نه، این مال من است”، ” من آن را دوست ندارم”، ” صبر کن”.
قبل از این که وارد فضاها و موقعیت هایی شوید که احتمال پرخاشگری کودک را می دهید، حتما یادآوری کنید که از کلمات استفاده کند. این تمرین ها را به صورت مرتب تکرار کنید تا ارتباط کلامی کودک تقویت شود.
محدودیت های فرزند خود را شناسایی کنید
یکی از تکنیک های درمان پرخاشگری کودکان، شناسایی موقعیت هایی است که باعث بروز رفتارهای خشن می شود. شما باید فعالیت های فرزندتان را متناسب با خلق و خوی او انتخاب کنید و از شرکت در موقعیت هایی که باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه می شود، اجتناب نمایید. اگر می بینید، کودک شما در یک گروه بازی خاص، عصبانی می شود، چند هفته از رفتن به این گروه خودداری کنید.
اگر کارتون ها، فیلم ها یا بازی های خاصی، فرزند شما را پرخاشگر می کند، آن ها را از برنامه روزانه فرزندتان حذف کنید. شاید به این روش، آرامش کودک شما بیشتر شود. اگر کودک شما خسته، گرسنه و یا بیش از حد تحریک شده است، در فعالیت های آرام شرکت کنید. با کودک بزرگتر خود، به طور واضح در مورد موقعیت هایی که منجر به عصبانیت او می شود، صحبت کنید. به او کمک کنید تا دفعه بعد راه حلی برای این مشکل خود پیدا کند.
از تلاش آنها قدردانی کنید
وقتی می بینید، فرزندتان خوب است، حتما از تلاش های او قدردانی کنید. وقتی فرزندتان در هنگام جنگ قدرت بر سر اسباب بازی، به صورت مسالمت آمیز مشکل را حل می کند، از او تشکر کنید. به کودک خود بگویید، چقدر به او افتخار می کنید، وقتی به جای کتک کاری از کلمات خوب برای رسیدن به خواسته اش استفاده می کند. به کودک خود انگیزه دهید تا تلاش های خود را در دفعات بعدی نیز ادامه دهد.
چه کاری نباید انجام داد
- برای رفع پرخاشگری کودکان، هرگز انتقام نگیرید و سعی نکنید، مثل او گاز بگیرید تا درسی به کودک خود بدهید. وقتی با کودک خود تعامل دارید، رفتارهای پرخاشگرانه را تکرار نکنید. اگر چه سخت است، ولی مجبورید، خونسردی خود را حفظ کنید.
- کودک خود را در معرض برنامه های خشن تلویزیونی و یا بازی های ویدیویی خشونت آمیز قرار ندهید. معمولا در این برنامه ها یا بازی ها، خشن ترین کاراکتر را به عنوان قهرمان داستان نمایش می دهند. بازی های ویدیویی، این پیام را به کودک منتقل می کنند که همه چیز با خشونت حل می شود. شما به راحتی می توانید، این برنامه و بازی ها را از دسترس کودک دور نگه دارید. اگر چه برنامه های خشن تلویزیونی بر روی برخی از کودکان اثرگذار نیستند، روی برخی از آن ها اثرات بدی دارند. با دانستن خلق و خوی کودکان و آن چه می توانند، تحمل کنند، به درمان پرخاشگری در کودکان کمک کنید.
- رفتار بد فرزندتان را به خودتان ربط ندهید. اغلب اوقات والدین، پرخاشگری کودکان را به نبود مهارت های فرزند پروری خود ربط می دهند. اما این درست نیست، بهترین کار این است که تمرکز خود را روی رفع مشکل قرار دهید. به او کمک کنید تا خواسته خود را به روشی مناسب تر بیان کند و از رفتارهای خشن بپرهیزد.
کودک خود را در معرض برنامه های خشن تلویزیونی و یا بازی های ویدیویی خشونت آمیز قرار ندهید. معمولا در این برنامه ها یا بازی ها، خشن ترین کاراکتر را به عنوان قهرمان داستان نمایش می دهند
وقتی پرخاشگری کودکان افراطی است چه کنیم؟
پرخاشگری کودکان در اکثر موارد طبیعی است و مرحله ای از رشد او تلقی می شود. با این وجود باید دقت نمایید که چه زمانی رفتار کودک شما، غیر طبیعی و افراطی است. به دنبال نشانه های زیر در کودک خود باشید:
- الگویی تکرار شونده از رفتارهای خشونت آمیز، نافرمانی مداوم نسبت به شما و یا معلمان و مربی های مهدکودک. این رفتارها، زودگذر نبوده و به صورت مزمن است و به روش های درمانی که در بالا ذکر شد، پاسخ نمی دهند.
- با کوچکترین موضوع، عصبانی می شود.
- مرتبا با بزرگسالان بحث می کند.
- عمدا فعالیت هایی را انجام می دهد که به دیگران آسیب بزند.
- دیگران را سرزنش می کند.
- رفتارهای آزاردهنده دارد و همیشه حساس است.
- به طور مداوم خشمگین است.
- کینه توزی و انتقام جویی می کند.
دقت داشته باشید که تمامی کودکان خردسال در دوره ای از رشد خود، با یکی یا همه این مشکلات روبرو هستند. با این حال اگر کودک شما به صورت مداوم، این رفتارها را از خود بروز می دهد. همچنین این رفتارها در عملکرد روزانه او اختلال ایجاد می کنند. توانایی او در ایجاد رابطه در مدرسه و با دوستان دچار مشکل شده است. با پزشک روانشناس اطفال تماس بگیرید زیرا ممکن است، این علائم، نشان دهنده مشکلات روانی حاد باشند.
پرخاشگری کودکان برای والدین، دغدغه های زیادی را ایجاد می کند. با این وجود آموزش روش های مناسب به فرزندتان برای ارتباط با بزرگسالان و کودکان کار سختی نیست. پس به دنبال راهی متناسب با خلق و خوی فرزندتان باشید. به یاد داشته باشید که خودتان، بزرگترین الگوی رفتاری مناسب برای فرزندتان می باشید. کودک خردسالتان در حال تماشای شما است.
منبع: empoweringparents
