تفاوت مشکل و مسئله

بسیاری از ما واژه های مشکل و مسئله را به جای یکدیگر بکار می‌بریم. البته ماجرا در حد یک حساسیت از جنس ادبیات نیست؛ بلکه توجه به فرق مشکل و مسئله باعث می‌شود که مهارت حل مسئله و تصمیم گیری ما افزایش پیدا کند.

وقتی حس می‌کنیم مشکلی وجود دارد، معمولاً معتقدیم که باید در آینده کاری برای رفع آن مشکل انجام دهیم. اما چه کاری؟ نمی‌دانیم. چون هنوز حتی در تعریف و توصیف وضعیت موجود، ضعف داریم.

مشکل در مقایسه با مسئله، بسیار مبهم‌تر است. مسئله شفاف‌تر است و در آن، وضعیت فعلی و احتمالاً وضعیت مطلوب، تا حد خوبی مشخص شده است. آن‌چه نمی‌دانیم، روش و اقدام‌های مناسب برای حرکت از وضعیت فعلی به وضعیت مطلوب است.

مثال:

فرض می‌کنیم ماشین لباس‌شویی خانه از کار افتاده است. به سراغ دفترچه‌ی راهنمای آن می رویم که به رفع مشکلات (Troubles) اختصاص دارد و قالب فهرستی از مسائل (Problems) تنظیم شده است.

مثلاً نوشته شده: اگر دستگاه روشن نمی‌شود و دوشاخه در پریز برق است و دکمه‌ی منبع تغذیه را هم زده‌اید، علت این وضعیت، احتمالاً آسیب دیدن منبع تغذیه است و برای رفع این مسئله، به تعمیرگاه مراجعه کنید؛ مشکل مبهم ما از کار افتادن دستگاه بود که اکنون به مسئله‌ی شفاف منبع تغذیه تبدیل شده است.

در آینده اینکه چطور می‌توان مشکل را به مسئله تبدیل کرد بررسی کرده و سپس به مراحل و قدم های حل مسئله خواهیم پرداخت.

اما دیدن (شناسایی) مشکل، کافی نیست. حالا باید مشکل را به مسئله تبدیل کرد. به این معنی که:

الف) ابتدا باید ببینیم که وضعیت فعلی چیست.

ب) سپس مشخص کنیم که وضعیت مطلوب ما چیست و چه باید باشد.

ج) در ادامه باید راهکارهایی برای تغییر وضعیت موجود و رسیدن به وضعیت مطلوب جستجو کنیم؛ ما هنوز در مرحله‌ی یافتن گزینه‌های مختلف درمورد مشکلمان قرار داریم. در این حالت، چالش اصلی ما حل مسئله است.

❗️ توجه داشته باشید که وقتی یک مشکل را بررسی می‌کنیم، ممکن است متوجه شویم که این مشکل، ترکیبی از چند مسئله است. بنابراین برای مواجهه با آن مشکل، باید چند مسئله را به موازات یکدیگر تعریف و بررسی کنیم.

تعریف مسئله

وقتی وضعیت فعلی (Current State) خود را می‌شناسیم و نیز می‌دانیم که وضعیت مطلوب و هدف ما (Goal State) چیست، اما نمی‌دانیم که با طی کردن چه مسیری می‌توانیم از وضعیت فعلی به وضعیت مطلوب برسیم، عملاً با یک مسئله مواجه هستیم.

کارایی حل مسئله علاوه بر این که نیازمند دانش تخصصی در حوزه‌ی مورد نظر است. نیازمند پاسخ به سوالات بنیادینی نظیر سوالات پیش‌رو است؛ چگونه یک مسئله به خوبی تعریف شده است؟ چه چیزهایی مسئله‌ی ماست و چه چیزهایی مسئله‌ی ما نیست؟ فرایند و روش حل مسئله چیست؟ رایج‌ترین تکنیک‌ها و فنون حل مسئله چه هستند؟ که در آینده به بررسی آنها می‌پردازیم.