بررسی تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش

تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش چیست ؟

در دنیای امروز تلاش بر این است که انسان‌ها از تمامی فعالیت‌های خود کم و بیش لذت ببرند و هر کاری جنبه تفریح و سرگرمی نیز داشته باشد. به عنوان مثال، تا قبل از قرن 21 در بحث آموزش کودکان و نوجوانان توجهی به خسته کنندگی مباحث نبود و صرف یادگیری هدف بود، ولی امروزه و بر خلاف روش‌های سنتی، سیستم‌های آموزشی، مدارس و معلمان تلاش می‌کنند تا محتوا و فضایی مفرح و سرگرم کننده برای دانش‌آموزان فراهم آورند. در این راستا تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش بسیار برجسته می‌شود.

مفهوم گیمیفیکیشن علاوه بر آموزش و یادگیری کودکان در بسیاری از جنبه‌های زندگی روزمره ما وجود دارد و بدون اینکه متوجه این واقعیت شویم، به نوعی با آن درگیر هستیم. این موضوع همچون تمامی پدیده‌ها دارای مزایا و معایبی است که تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش از جمله جنبه‌های مثبت محسوب می‌شود در حالی که در سیستم تشویق مشتریان برای خرید می‌توان آن را از جنبه‌های منفی برای عموم جامعه و البته سودآور برای صاحبان کسب و کارها دانست. در این مقاله قصد داریم تا به تفصیل به مفهوم بازی وار سازی، کاربردهای آن و تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش بپردازیم.

گیمیفیکیشن یا بازی وار سازی چیست؟

گیمیفیکیشن (Gamification) در یک تعریف ساده و کلی یعنی استفاده از بازی در مواردی که در واقع بازی نیستند. شما ممکن است به کودکان خود چند ساعت در روز اجازه بازی کردن بدهید که شامل بازی‌های فیزیکی، فکری و کامپیوتری است. در این مورد، هدف، خود بازی و سرگرم شدن و وقت گذرانی است و نمی‌توان به آن عنوان گیمیفیکیشن اطلاق کرد. در نقطه مقابل، اگر چنانچه هدف شما آموزش یک مبحث درسی به دانش‌آموزان با استفاده از ابزار بازی و سرگرمی باشد، تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش به میان می آید.

کلمه گیمیفیکیشن به معنی شبیه بازی کردن است که معادل فارسی آن “بازی وار سازی” است به معنی تبدیل فعالیتی خاص به چیزی شبیه بازی (بازی وار). اگرچه این اصطلاح برای اولین بار در سال 2002 استفاده شد ولی این مفهوم سابقه‌ای طولانی در زندگی انسان‌ها داشته است. شاید بتوان گفت که حتی انسان‌های اولیه نیز به شکلی از این مفهوم بهره می‌بردند.

مسابقه برای شکار بیشتر و بزرگتر باعث می‌شده تا پیدا کردن غذا برای خود و خانواده به موضوعی تفریحی تبدیل شود و رنگ و بوی بازی به خود بگیرد. این دقیقا چیزی است که در فرایند بازی وار سازی در عصر ارتباطات و دیجیتال نیز اتفاق می‌افتد و جنبه‌های مثبت آن به خصوص تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش امری انکار ناپذیر است. امروزه بازی وار سازی در بسیاری از امور زندگی بسیاری از ما به کار برده می‌شود و شاید تعجب کنید از اینکه چگونه در امر فروش و بازاریابی به نوعی طعمه این بازی‌ها یا بازی وارها قرار می‌گیرید بی آنکه نسبت به آن آگاه باشید.

کاربرد بازی وار سازی در دنیای امروز

به طور کلی می‌توان کاربردهای بازی وار سازی را به 3 گروه تقسیم بندی کرد:

– بازی وار سازی در انجام وظایف روزانه:

امروزه در بسیاری از امور روزمره استفاده از گیمیفیکیشن توصیه شده است تا به انسان‌ها انگیزه فعالیت و کارهای روزانه را در این جهان یکنواخت بدهد. به عنوان مثال، بحث بازی وار سازی در انجام وظایف همسری و پدر و مادری توصیه شده است. بازی کردن با نوزاد در حین خواباندن نوزادی که دائم گریه می‌کند یکی از کارهایی است که والدین بسیار از آن شکایت می کنند.

بازی با کودک به عنوان محرکی برای پدر و مادر است تا به عنوان تفریح و سرگرمی به این موضوع نگاه کنند. همچنین آشپزی می‌تواند شکل یک بازی با اعضای خانواده به خود بگیرد. در این کار با استفاده از گیمیفیکیشن، تهیه غذای روزانه به امری محبوب تبدیل می‌شود. همین موضوع را می‌توانید به بسیاری از وظایف خسته کننده روزمره بسط دهید و از انجام آن‌ها لذت ببرید.

– بازی وار سازی در کسب و کار:

سیستم‌های امتیازدهی در محل کار یکی از ابزاری است که کار را برای کارمندان به شکل یک بازی پنهان در می‌آورد تا از یکنواختی آن بکاهد و از افت بهره‌وری آن‌ها جلوگیری کند. اگر با دقت به بسیاری از مشاغل اطراف خود بنگرید متوجه این گونه موارد در آن‌ها خواهید شد که بدون اینکه متوجه باشیم درگیر یک بازی هستیم تا انگیزه‌ای هر چند کوچک برای ادامه فعالیت‌ها باشد. علاوه بر این، گیمیفیکیشن در بازاریابی و فروش نقش به سزایی دارد.

بسیاری از فروشگاه‌ها، رستوران ها، اپلیکیشن‌ها و حتی بانک‌ها با راه اندازی سیستم امتیازدهی، مشتریان را ترغیب به خرید بیشتر و کسب امتیازات بیشتر می‌کنند. این امتیازات بعضا منجر به مزایای مالی برای مشتری می‌شود و بعضا هم فقط یک رتبه بندی است که باعث ایجاد حس خوب در فرد می‌شود تا رتبه خود را ارتقا دهد و در این میان فقط صاحبان کسب و کارها از این بازی وارها منتفع می‌شوند.

– گیمیفیکیشن در آموزش:

– و در نهایت تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش است که موضوع اصلی بحث ما در ادامه این مقاله است. این آموزش محدود به مدرسه نمی‌شود و می‌توان از آن در دانشگاه، خانه، کلاس‌های آموزشی مختلف و حتی برای بزرگسالان استفاده کرد تا انگیزه و قدرت یادگیری را افزایش داد.

جنبه های مختلف تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش

تا اینجای بحث با مفهوم گیمیفیکیشن و برخی از کاربردهای آن در ابعاد مختلف زندگی آشنا شدید. اما سوال مهمی که وجود دارد این است که تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش به چه شکل است و یا به عبارتی دیگر گیمیفیکیشن چگونه باعث ارتقای آموزش و یادگیری به خصوص در کودکان و نوجوانان می‌شود؟

تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش از چند جنبه قابل بررسی است. معلمان، اساتید، والدین و حتی دانش‌آموزان و دانشجویان به خوبی می‌دانند که آموزش بسیاری از مباحث درسی خسته کننده است. بهره بردن از بازی‌ها می‌تواند این فرایند خسته کننده را به موضوعی مفرح و جذاب برای آموزش دهندگان و دانش‌آموزان تبدیل کند. همچنین، قالب بازی یا آموزشی بازی وار می‌تواند به یادگیری عمق دهد. شاید تجربه کرده باشید که وقتی یک جلسه کلاسی به شکل گروهی انجام می‌شود علاوه بر اینکه جنبه تفریحی دارد، ماندگاری آموخته‌ها را نیز افزایش می‌دهد. در کار گروهی، احساس یک بازی گروهی به دانش‌آموزان منتقل می‌شود و همین موضوع باعث افزایش یادگیری می‌شود.

جنبه دیگر بازی وار بودن آموزش برای دانش‌آموزان، به چالش کشیدن ذهن آن‌ها است. این کار باعث افزایش خلاقیت و قدرت حل مسئله در کودکان و نوجوانان می‌شود. با طراحی مرحله به مرحله آموزش، همچون یک بازی، دانش‌آموزان با تکنیک‌های حل مسئله آشنا می‌شوند. مزیت دیگر این روش در آموزش، هدف گرا شدن دانش‌آموزان است.

در بسیاری از موارد مشاهده می‌شود که دلیل عدم موفقیت حتی در دانش‌آموزان باهوش و درس‌خوان، نداشتن هدف و یا به عبارت بهتر عدم بهره‌مندی از مهارت‌های هدف گرایی است. در بازی‌های مختلف، شما به دنبال هدفی هستید تا به آن دست یابید. تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش هم به همین شکل است و دانش‌آموزان با هدایت صحیح معلمان، هدف گرایی را در قالب دروس روزانه خواهند آموخت.

با توجه به افزایش کاربرد وسایل الکترونیکی و دیجیتالی در مدارس و نظام‌های آموزشی، و همچنین رواج دوره‌های آنلاین، بهره بردن از گیمیفیکیشن آسان‌تر نیز شده است و می‌توان با طراحی اپلیکیشن‌هایی آموزش دروس را به شکل یک بازی انفرادی و گروهی به موضوعی مفرح به همراه مزایای متعدد تبدیل کرد. این گونه تجارب در کشورهای اسکاندیناوی بسیار رضایت بخش بوده است.

استفاده از بازی وار سازی در آکادمی یاسان

به طور کلی، بازی‌ها و فراگیری انواع روش‌های مرتبط با آن‌ها می‌تواند برای بسیاری از فعالیت‌های شخصی و حرفه‌ای مفید باشد. با طراحی این فعالیت‌ها به شکل بازی و با هدف گذاری و سیستم‌های امتیاز و رتبه‌دهی می‌توان مزایای بسیاری را از آن بدست آورد. در امر آموزش نیز، گیمیفیکیشن تاثیرات اثبات شده‌ای برای نظام آموزشی، معلمان، دانش‌آموزان، والدین و در نهایت برای کل جامعه دارد.

در همین راستا و با هدف بهبود امر آموزش و یادگیری، افزایش خلاقیت و کسب مهارت‌های زندگی همچون  تکنیک‌های حل مسئله برای کودکان، کلوب کدنویسی آکادمی یاسان شبکه‌ای از کودکان و نوجوانان در سنین 10 تا 17 سال را تشکیل داده است. این آکادمی می‌کوشد تا به افراد علاقمند به علوم کامپیوتر و برنامه نویسی کمک کند تا علاوه بر آموختن کدنویسی، راه‌های استفاده از آن را در مسیر ارتقای خود و جامعه یاد بگیرند.

هدف این آکادمی این است که با استفاده از تکنیک‌های تفکر کامپیوتری یا Computational Thinking مهارت‌های متعددی شامل حل مسئله، گیمیفیکیشن و تصمیم‌گیری منطقی را به نسل فردای کشور منتقل کند. کلوب کدنویسی آکادمی یاسان با برگزاری همایش‌های حضوری و کلاس‌های آنلاین به طور پیوسته با دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها در ارتباط است تا علوم کامپیوتری پیشرفته را با بهره‌گیری از ابزار بازی وار سازی در قالب دوره های عمومی و کاربردی به کودکان و نوجوانان بیاموزد.